Tekort Synergon relatief gezien groter dan Wedeka
STADSKANAAL/WINSCHOTEN – De wietteelt als redding van SW-bedrijven in Oost Groningen. Het Veendammer raadslid Pé Langen kreeg zowaar bijval van Hennie Hemmes, voorzitter van het Dagelijks Bestuur van Synergon. Het was een kleine afleiding van de kern van het probleem. Synergon draait knalrode cijfers in de toekomst en de gemeenteraden van Oldambt, Pekela en Bellingwedde hebben de afgelopen jaren al moeten bijleggen. In Stadskanaal is het bij Wedeka echter anders. Want alhoewel de toekomstvoorspelling er voor dit SW-bedrijf ook somber uitziet, hebben de deelnemende gemeenten de afgelopen jaren hun beurs gesloten kunnen houden. Een vergelijking tussen de grootste werkgevers van Oost-Groningen.
De ‘wonderdokter’, zo is Johan Mug in Stadskanaal en Emmen met enige regelmaat genoemd. Wanneer op 30 oktober 2000 het Nieuwsblad van het Noorden aankondigt dat de directeur van werkvoorzieningsschap WANN uit Uithuizen verruilt voor het directeurschap bij Wedeke Bedrijven in Stadskanaal, is de teleurstelling groot in Uithuizen. Onder leiding van Mug is WANN getransformeerd van een financieel zorgenkindje tot een gezond SW-bedrijf. Mug moet Henk Meijer opvolgen, zo is de gedachte van het Dagelijks Bestuur. De gemeenten Stadskanaal, Borger-Odoorn, Vlagtwedde, Veendam en Menterwolde hebben even daarvoor moeten constateren dat er ruim 3,7 miljoen gulden verlies is geleden in het jaar 1999. Wedeka moet reorganiseren. De voorganger van Mug, Henk Meijer, heeft geen al te beste indruk achter gelaten ‘op Knoal’. Mug moet het schip weer vlot trekken, het liefst in de lijn zoals hij bij WANN in Uithuizen deed. Mug slaagt wonderwel. Het verzuimpercentage daalt van twintig naar vijftien procent, er worden diverse grote orders binnengesleept voor de verschillende afdelingen in het SW-bedrijf en de omzet groeit. De Veenkoloniale gemeenten zijn tevreden, de grote tekorten uit het verleden worden omgezet in mooie winstcijfers. En daar waar Mug zijn stempel na WANN ook op Wedeka heeft weten te drukken, kijken de bestuurders in Drenthe met jaloerse ogen naar de veranderde koers bij Wedeka. Het het SW-bedrijf EMCO heeft in 2008 een verlies geleden van maar liefst acht miljoen euro en de bestuurders rollen in Zuidoost Drenthe met elkaar over straat. Het tij dient gekeerd te worden, en Johan Mug is daar de aangewezen man voor, zo denkt CDA-wethouder Henk Jumelet (gemeente Emmen). De Drentse bestuurders willen wel eens weten wat die ‘wonderdokter’ voor EMCO kan betekenen. “Wonderdokters bestaan niet”, geeft Mug nog aan. Wonderdokter of niet, die Mug moet en zal naar Drenthe komen. Op interim-basis, dat wel. Oost Groningen wil Mug niet kwijt. Wedeka is de grootste werkgever van de regio en het gaat net goed. Wanneer het Rijksbeleid niet al teveel verandert ziet de toekomst voor de SW-sector er in Oost Groningen goed uit, zo is de algemene gedachte. En jawel, Mug slaagt ook in Emmen. Een jaar later is er al een jubelstemming. Er is aan het einde van 2009 nog wel een tekort van drieënhalf miljoen bij EMCO, maar dat is in ieder geval al veel minder dan de acht miljoen van een jaar eerder. De interim-status van Mug wordt verlengd. Samen met zijn vaste kompaan, adjunct-directeur Jan Edzes, is Mug voor zowel Wedeka als EMCO tot op de dag van vandaag van waarde.
Omstreden
Eenzelfde scenario voltrekt zich bij SW-bedrijf Synergon in Winschoten. Henk van der Wal, de rasechte Winschoter ondernemer, moet de grootste werkgever van Noordoost Groningen in 1997 weer uit het slop trekken. De verliezen stapelen zich op en een bedrijfsmatige visie is gewenst, zo stellen de leden van het Algemeen Bestuur. Van der Wal ziet er wel wat in. Werken is zijn hobby en in het verleden heeft hij vaker zwalkende schepen vlot getrokken. Nadat FC Groningen in woelige tijden het ook niet meer wist, was het Van der Wal die samen met de Groninger jurist Wim Entzinger de schouders eronder zette en de Noordelijke volksclub weer perspectief gaf. Niet voor niets stelden de twee Hans Nijland aan als commercieel directeur. Diezelfde Nijland die anno 2014 nog steeds ‘op de bok’ zit in de Euroborg. Samen met zijn vrouw Riek vormt Van der Wal een rasecht ondernemersechtpaar, die naam en faam hebben verworven in het Oldambt. Theater De Klinker trekt onder leiding van de twee meer publiek en bij Synergon is de plek van directeur in 1997 vrijgekomen na het trieste overlijden van directeur Koning, die bij een verkeersongeval aan de Hoge der A in Groningen om het leven is gekomen. Van der Wal gaat akkoord, stelt zich in eerste instantie voor drie maanden tot een half jaar beschikbaar als interim, maar dat blijkt een utopie. De Winschoter houdt het maar liefst twaalf jaar vol als directeur van Synergon en onder zijn leiding worden de rode cijfers eveneens omgebogen in zwarte. In 2009 vindt Van der Wal het mooi geweest. De politiek, door de jaren heen toch al niet zijn beste vriend, is ook dit keer een te groot obstakel, zo geeft hij bij zijn afscheid middels een verklaring te kennen. Vooral de gemeenten Bellingwedde en Scheemda zitten hem dwars. Van der Wal heeft in 2009 afscheid genomen met een eigen vermogen van 9 miljoen euro. Een unicum in de wereld van de SW. Zwanie Tielman, voorzitter van de ondernemingsraad van Synergon is duidelijk over Henk van der Wal. “Zakelijk gezien vergelijk ik hem met Hennie van der Most”, zo prijst ze haar directeur in DvhN. Amper een jaar later is de stemming in de regio Oldambt 180 graden gedraaid wanneer de naam Van der Wal en Synergon in combinatie met elkaar worden genoemd. Van der Wal zou niet hebben geïnvesteerd en daardoor Synergon hebben opgezadeld met een groot probleem. Het SW-bedrijf staat namelijk stil. Ook Zwanie Tielman heeft opeens hele andere woorden voor haar voormalige directeur. In 2010 is de teneur dat er amper met hem te overleggen viel. Volgens het managementteam zijn ze twaalf jaar lang verwaarloosd. De miljoenen die Van der Wal heeft opgespaard moeten uit de kluis worden gehaald. Er dient geïnvesteerd te worden, anders komt het niet goed bij Synergon. Ed Scherbeyn is de man die dat in goede banen moet gaan leiden.
Metaal
Na het vertrek van Van der Wal wordt er met de geldbuidel gerammeld. Investeringen moeten Synergon weer perspectief geven. Vooral de metaalafdeling mag enkele uiterst geavanceerde machines verwelkomen. Daar staat een bepaald kostenplaatje tegenover. De nieuwe machines bij Synergon Metaal zijn technisch gezien zó geavanceerd dat diverse ondernemers in het Oldambt met jaloerse blikken kijken. Een bedrijf als Hessels Zeefbanden zou er een moord voor doen, bij wijze van spreken. Om deze investeringen terug te verdienen moeten er orders worden binnengehaald. Veel orders. En dus wordt er gesleuteld aan de prijs. “Daar kunnen we het stroom nog niet van betalen”, fluisteren enkele werkleiders bij de metaalafdeling van Wedeka tegen elkaar. Met andere woorden, Synergon Metaal probeert zichzelf in de markt te kopen. Een markt die steeds kleiner wordt. Het blijkt onhaalbaar. In juni 2014 stelt het Dagelijks Bestuur van Synergon onder leiding van voorzitter Hennie Hemmes voor om de metaalafdeling te sluiten. Het Algemeen Bestuur stemt op 5 juni in met het voorgenomen besluit. Woedende reacties van medewerkers, lokale politici en verbazing bij beoogd investeerder Leo Hartman zijn het gevolg.
Daar waar het anno 2014 voortdurend onrustig is bij Synergon, houdt directeur Johan Mug bij Wedeka de rijen gesloten. Het Zuidoost Groninger SW-bedrijf draait naar verhouding ook beter dan Synergon. Want daar waar het gemiddelde tekort per SW’er bij Wedeka is opgelopen tot 800 euro op jaarbasis, ligt dit bedrag bij Synergon veel hoger. Bij Synergon bedraagt het tekort per SW’er op jaarbasis ruim 3800 euro. Hoe dat kan? Volgens intimi heeft Wedeka bijtijds bijgestuurd, fors gesneden in het ambtenarenapparaat. Voormalig directeur Henk van der Wal snoeide in zijn periode ook in het ambtenarenapparaat, maar liet Synergon ook met een erfenis achter, aldus verschillende politieke partijen in de gemeente Oldambt. De erfenis van het uitblijven van investeringen, het wordt hem tot op de dag van vandaag verweten door sommige politici.
Veranderingen
Anno 2014 moet Hennie Hemmes, voorzitter van het Dagelijks Bestuur een pijnlijke constatering trekken. Hij zegt het niet ronduit, maar de tijdsgeest heeft Synergon bepaald niet meegezeten. Vanaf 2010 wordt er geïnvesteerd in de verschillende afdelingen van het SW-bedrijf, op een moment dat de toekomst van de sociaal werkvoorzieningsschappen er redelijk uit ziet. Er wordt in Den Haag wel gesproken over een verandering, maar deze krijgt in 2011 pas vorm wanneer de Wet Werken naar Vermogen door kabinet Rutte I wordt gepresenteerd. Een plan wat op een bijzonder ongelegen moment komt, want er is net voor miljoenen geïnvesteerd. Het eigen vermogen is anno 2011 nog altijd relatief groot, maar deze zal snel verdampen, zo is de verwachting op dat moment. Gevolg: de gemeenten Oldambt, Pekela en Bellingwedde moeten vanaf dat moment weer met enige regelmaat bijspringen. De kortingen vanuit het Rijk die vanaf 2010 zijn ingevoerd, spelen het vorige week gepresenteerde miljoenentekort ook parten, zo betoogt Hemmes. Maar, zo geeft de SP-bestuurder aan, niet alleen Synergon heeft een probleem, ook Wedeka kan haar borst natmaken.
Ondertussen pleit Hemmes voor een ‘doorstart’ van de lobby richting Den Haag. Voor de zekerheid mailt hij de concept-begroting 2015 nog maar eens naar staatssecretaris Jetta Klijnsma. Want, zo is de gedachte, Klijnsma zal toch wel een keer willen luisteren naar Oost-Groningen? De lobby is één ding, maar Hemmes lijkt het andere te vergeten. Er ligt namelijk een plan onder de noemer ‘Participatiekansen benutten’, dat door de stuurgroep Werken naar Vermogen in december 2013 is gepresenteerd. De zeven Oost-Groninger gemeenten maken onderdeel uit van deze stuurgroep. Na de verkiezingen is het voor de buitenwacht echter onduidelijk wie deze stuurgroep nu aanvoert. Door de verkiezingen zijn er nieuwe gezichten aangeschoven. Maar wie is nu de nieuwe voorzitter na het vertrek van Jan-Willem van de Kolk? Het rapport bevat enige zelfreflectie, de regio moet zelf ook aan de slag. Hemmes wijst echter voortdurend naar Den Haag. Wordt het gepresenteerde rapport hiermee verworpen? “Nee”, geeft Hemmes tijdens de persconferentie van vorige week aan. Hij weet echter niet te vermelden wat Synergon bijvoorbeeld zelf beter had kunnen doen. Een externe analyse moet uitkomst bieden, zo betoogt Johnny de Vos van D66. En terugkomend op die lobby, werken de uitlatingen die Hemmes via de social media doet wel mee? Hemmes vindt zelf dat hem dat niet aan te rekenen valt, zo vertelt hij. “Oost Groningen is nog nooit zo eensgezind geweest, daar kunnen we juist trots op zijn.” Iets waar verschillende politici anders over denken. Hemmes neemt politiek stelling in, laat zijn SP-hart teveel spreken en dat komt de lobby niet ten goede, zo betogen enkele voormalige stuurgroepleden tegenover Groot Groningen. Het is de vraag wie die lobby wél succesvol op gang gaat krijgen. Henk Bleker, voormalig staatssecretaris is door de stuurgroep al benoemd tot ambassadeur van Wedeka en Synergon. De komende tijd zal moeten uitwijzen welke resultaten Bleker heeft geboekt.