GRONINGEN – Wat tien jaar geleden begon als een regionaal initiatief van longverpleegkundigen uit Groningen, is nu een onafhankelijke instructie op het gebied van inhalatiemedicatie voor alle longpatiënten in Nederland. Samen met apothekers, longartsen en huisartsen zijn afspraken gemaakt en is een onafhankelijke scholing opgezet, met gestandaardiseerd lesmateriaal, protocollen en patiënteninformatie. Dit is van belang omdat als de medicatie niet op de juiste manier gebruikt wordt, de klachten aanhouden en de patiënt onnodig zwaardere medicatie voorgeschreven krijgt.
Nederland telt ruim 600.000 astma patiënten. Nog eens ruim 600.000 mensen lijden aan COPD. Astma komt bij vrouwen vaker voor dan bij mannen. Door de vergrijzing neemt het aantal patiënten toe. Patiënten met longziekten gebruiken bijna allemaal inhalatiemedicatie. De medicijnen komen direct in de longen door ze met een inhalator in te ademen. Om ze optimaal te laten werken, zijn de juiste inhalatietechniek en het gebruik van de juiste inhalator van groot belang. Veel patiënten maken fouten bij de toediening, omdat er bijvoorbeeld geen goede instructie is gegeven of er een onjuist protocol wordt gehanteerd. Hierdoor werken de medicijnen dan minder goed.
Titia Klemmeijer (foto) richtte als longverpleegkundige samen met collega-longverpleegkundigen de Stichting Inhalatie Medicatie Instructie School (IMIS) op: ‘Ik wilde dat iedere patiënt op dezelfde wijze inhalatie-instructie krijgt. Want alleen door een optimaal gebruik, kunnen de medicijnen goed hun werk doen!’ De stichting is volledig onafhankelijk en heeft als doel de landelijke kwaliteit en uniformiteit van zorg voor patiënten met astma en COPD op het gebied van inhalatie-instructies te verbeteren.
Landelijke scholing
Naast het ontwikkelen van eenduidige protocollen geeft de Stichting IMIS ook landelijk scholing op het gebied van inhalatie-instructie. Op dit moment zijn er zeventig trainers actief in Nederland. Zij verspreiden via nascholingen de kennis verder onder zorgverleners als huisartsen, praktijkverpleegkundigen, apothekers en apothekersassistenten. Deze trainers worden op hun beurt weer ieder jaar bijgeschoold en geïnformeerd over de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van inhalatietechniek, – technologie en -protocollen. Titia Klemmeijer verzorgt ieder jaar deze scholing samen met Paul Hagedoorn. Hij is als inhalatietechnoloog verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen en deed wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van inhalatie-medicatie.
Patiëntenkaarten
Voor de instructie van inhalatiemedicatie heeft de stichting voor ieder inhalatiesysteem patiëntenkaarten ontwikkeld. Hierop staan afbeeldingen en korte teksten. Deze maken de verschillende stappen voor het juiste gebruik van de inhalatiemedicatie inzichtelijk. De informatie is ook voor laaggeletterden goed te begrijpen. De instructie is gebundeld in een handige klapper. De patiënt ziet aan de ene zijde van de klapper de patiëntenkaart en de zorgverlener ziet aan de andere zijde het bijbehorende landelijke protocol. Na de instructie krijgt de patiënt de informatie mee naar huis. De patiëntenkaart heeft een aangetoond positief effect op het juiste inhalatiegebruik. Het succes ervan is niet onopgemerkt gebleven: de kaart wordt intussen ook gebruikt in het buitenlanden en is onder andere vertaald in het Engels, Duits en Zweeds.
Wetenschappelijk onderzoek
Het effect van de patiëntenkaart op het gebruik van inhalatiemedicatie is binnen het Martini Ziekenhuis ook wetenschappelijk onderzocht. Een groep van honderd longpatiënten is gevraagd naar de manier waarop zij inhaleren. Vervolgens kreeg de ene helft een gewone instructie over het inhalatiemedicijn en de andere groep kreeg uitgebreide uitleg over de medicatie, het hoe en waarom, en de patiëntenkaart werd in stappen doorgenomen. Beide groepen werden zes weken later weer gezien. De groep die de uitgebreide uitleg kreeg, presteerde 39% beter dan de groep die de niet de uitgebreide instructie kreeg.
Nationaal Actieprogramma Chronische Longziekten
De ambities op het gebied van een uniforme inhalatie-instructie sluit naadloos aan op het Nationaal Actieprogramma Chronische Longziekten (NACL), dat begin 2014 van start ging. Dit programma moet zorgen voor verbetering van preventie en zorg voor longpatiënten met meer doelmatigheid. Het behalen van 20% meer rendement van inhalatiemedicatie is als een van de belangrijkste doelstellingen geformuleerd om longzorg betaalbaar te houden. Deze doelstelling moet binnen vijf jaar worden behaald.