HAREN – Er lijkt een einde te komen aan de vurige wens van Haren om op eigen benen te staan. Na lang soebatten, veel gewurm en een handjevol vernietigende dossiers en rapporten heeft de provincie zich uitgesproken: “Haren gaat fuseren met Groningen en Ten Boer, punt.” Dat is wat het gemeentebestuur dinsdag 28 juni te horen kregen van de gedeputeerden Patrick Brouns en Henk Staghouwer. Beiden kwamen hoogstpersoonlijk naar Haren gereden om het college van B en W hun besluit mede te delen. Veel vrolijke gezichten zal dat niet hebben opgeleverd in het gemeentehuis van Haren, alwaar de druk op de verantwoordelijke bestuurders toch al niet gering is.
Een stukje geschiedenis dan maar. Hoe komt een gemeente toch in zo’n merkwaardige positie terecht? Het verhaal begint natuurlijk in bestuurlijk Den Haag, alwaar hoge heren, en dames, besloten dat een schaalvergroting onder gemeenten kostentechnisch interessant zou zijn. Immers, met het decentraliseren van onder meer de zorgtaken en deze richting de gemeenten te schuiven is het raadzaam om grote gemeenten te hebben. Wie groot is, kan groot inkopen en betaald minder. Het samenvoegen van gemeenten is dus een logisch uitvloeisel van overheidsbeleid. Wel werd bedongen dat de herindeling van onderop moest komen. Gemeenten mochten zelf kiezen met wie zij in het spreekwoordelijke huwelijksbootje zouden stappen. Het was liefde op het eerste gezicht tussen Vlagtwedde en Bellingwedde. Ook Hoogezand-Sappemeer, Slochteren en Menterwolde voelen veel voor elkaar en hebben de handen ineen geslagen. In het westen van de provincie hebben Zuidhorn, Leek, Marum en Grootegast elkaar eens diep in ogen aangekeken en bedacht dat ook het Westerkwartier een mooie gemeente zal worden. Noord-Groningen verloopt iets problematischer, maar ook daar valt het mee als we kijken naar ‘Circus Haren’. De soapserie in Haren kent aflevering na aflevering en de ene cliffhanger is nog spannender dan de andere. Van zekerheid is allang geen sprake meer, zelfs over de visie achter hun plannen valt te discussiëren. Haren is zo goed als failliet en is voor Groningen en Ten Boer meer een last dan een aanwinst. Toch houden beide laatstgenoemde gemeenten de deur op een kier voor het dwarse broertje. Maar openstaande deuren tochten en de herindelingsdatum van 1 januari 2019 komt snel dichterbij. Het wordt volgens de gemeenten echt tijd dat Haren binnenkomt, zodat de deur dicht kan en er gebouwd kan worden aan de toekomst.
Haren lijkt echter geenszins van plan gebruik te maken van de gastvrijheid. Gesterkt door de uitslag van een referendum onder haar inwoners, blijft het college van Haren vasthouden aan de wens om op eigen benen te staan. Patrick Brouns was hierover zeer uitgesproken tegenover Groot Groningen: “De gemeente heeft het draagvlak voor een eventuele herindeling gepeild bij de inwoners. Daarbij hebben ze de vraag gesteld ‘Willen jullie zelfstandig blijven? Ja of Nee’. Zonder enige vorm van uitleg over wat de consequenties zouden zijn. Natuurlijk zeggen de inwoners dan ‘Ja’ tegen zelfstandigheid en ‘Nee’ tegen Groningen. Dit terwijl de consequenties vrij duidelijk zijn in mijn ogen. Heel onomwonden en recht voor z’n raap, Haren kan alleen zelfstandig blijven als het haar inwoners fors zwaarder zou belasten én tegelijkertijd de uitgaven voor voorzieningen drastisch zou verlagen. Een dure, maar uitgeklede gemeente dus.” Uit de woorden van de gedeputeerde blijkt dat een zelfstandig Haren in één klap zou veranderen van een mooie, groene gemeente naar een arm achterstandsgebied. “We zijn nu in juni aanbeland en inmiddels toe aan het vierde rapport. Het laatste rapport door Deloitte ronduit vernietigend”, zegt Brouns. “Haren is praktisch failliet en heeft geen geld in kas om nieuw beleid te maken. Zij hebben hele kostbare tijd gespendeerd aan het ombuigen van een ‘Nee, tenzij…’ naar een ‘Ja, het kan…’. Ondertussen ligt de herindeling van de gemeente Groningen met Ten Boer stil. Moet je je voorstellen: de grote stad Groningen moet wachten, omdat het kleine broertje dwars ligt.”
In recente raadsvergaderingen hebben zowel de raad van Groningen, als die van Ten Boer aangegeven dat de beoogde fusiedatum heilig is. Op 1 januari 2019 is de grote gemeente Groningen een feit. Liever met Haren, maar zonder is ook prima. Uiteindelijk is er maar één gemeente de dupe en dat is Haren zelf, aldus het provinciebestuur. Een zelfstandig Haren moet jaarlijks twee miljoen euro bezuinigen. En dat de komende vijftien jaar lang. Het college heeft daarover inmiddels nagedacht; Sportverenigingen worden geacht zorg te dragen voor hun eigen voorzieningen en sportcomplexen, het culturele gebeuren in Haren kan een flinke jas uit doen en de onroerende zaakbelastingen worden fors verhoogd. Er wordt een flink offer gevraagd van de inwoners van Haren. Om gedeputeerde Patrick Brouns te quoten: “Welke prijs wil je betalen om zelfstandig te blijven?” Die vraag heeft voormalig coalitiepartner VVD zichzelf ook gesteld. En heeft daar vervolgens ook een antwoord op gevonden. De VVD kon niet langer volhouden dat een zelfstandig Haren financieel haalbaar was en heeft zich teruggetrokken uit het gemeentebestuur. Paula Lambeck trad af als wethouder namens de liberalen. D66 en Gezond Verstand Haren blijven echter vasthouden aan hun idealen en hebben in het CDA een vervanger gevonden. De Christen Democraten leveren in Mathilde Stiekema de nieuwe wethouder. Daardoor kan het college van B en W blijven vasthouden aan hun zelfstandigheid. Voorlopig. De provincie heeft hun besluit doorgestuurd naar ‘Den Haag’, daar wordt nu naar een oplossing gekeken. Met vier vernietigende rapporten en een advies van de provincie in het achterhoofd is het niet ondenkbaar dat Haren te maken krijgt met een omgekeerde herindeling. Liever herindelen van onderop, dat is wel zo vriendelijk. Maar als het niet anders kan, kan het natuurlijk ook van hogerhand opgelegd worden.
Ondertussen staat de deur bij Groningen en Ten Boer nog altijd op een kier. Beide gemeenten wachten vriendelijk totdat Haren besluit aan te schuiven. Maar hoe lang deze gemeenten nog coulant blijven weet niemand. In principe kan de fusie tussen Groningen en Ten Boer al bekrachtigd worden, ze zijn eruit. Er is nog onderhandelingsruimte voor Haren, maar die ruimte verdwijnt als sneeuw voor de warme zon. ‘Circus Haren’ staat onder druk, maar lijkt zich in de hardnekkige worsteling voor zelfstandigheid niet te beseffen hoe groot die druk inmiddels is geworden. Om het kort samen te vatten in woorden uitgesproken tijdens een raadsvergadering van de gemeente Groningen. “Haren lijdt aan waanideeën.”