GRONINGEN – Een bureau heeft hij niet en snakken mag best, op z’n tijd dan. Want bescheidenheid is een deugd voor Groningers. En toch mogen we best eens vertellen dat we trots zijn. Dat we zinnige dingen doen in Groningen, vindt Commissaris van de Koning René Paas. Natuurlijk, het meest eenvoudige baantje nam hij niet aan, vorig jaar april als CdK. De welbekende hoofpijndossiers als de aardbevingstoestanden, het wantrouwen van inwoners in het bevingsgebied en de krimp in Oost-Groningen zijn op het bureau blijven liggen. Of nee, in de lade van de kast in zijn werkkamer moeten we zeggen. Want een bureau heeft de commissaris niet. Oplossingen voor de problemen in zijn provincie heeft hij wel. En die zijn nog best overzichtelijk ook, zegt hij.

Vrijdagmiddag 14:00, provinciehuis Groningen. Normaal ‘buitenspeeldag’ voor Commissaris van de Koning René Paas. De eerste dagen van de week zitten propvol met overleg en vergaderingen, woensdag en donderdag is het vooral lobbyen in Brussel en Den Haag, vrijdag blijft over om de provincie in te trekken of werkbezoeken af te leggen. Een bezoekje aan de Hanzehogeschool, het Groningse paradepaardje EnTranCe of Eurosonic Noorderslag bijvoorbeeld. ‘ Het is behoorlijk buitenspelen’ op de laatste dag van de werkweek zegt Paas. Op een interview met Groot Groningen in zijn werkkamer na dan.

Wat onmiddellijk opvalt zodra we zijn riante werkkamer aan het Martinikerkhof binnenstappen is dat er geen bureau staat. Achterin de hoek, waar het bureau van voorganger Max van den Berg stond, staan nu opvallende rode moderne stoeltjes met een salontafel op een gezellig kleed. “Toen een collega binnenstapte en een stapel papieren op mijn bureau legde zei ik: daar heb je toch kasten voor? Bij mijn voorganger zag ik hetzelfde. Stapels papieren en dossiers met maar een klein plekje over om te werken. Kan dat bureau er niet gewoon uit, vroeg ik. Een ritueel van de commissaris is het zetten van handtekeningen onder besluiten of belangrijke poststukken. Die ik voor het grootste deel, heel traditioneel, krijg aangereikt in een klassiek vloeiboek. En dat lukt ook prima aan deze grote kletstafel.”

Eerst maar eens even de aardbevingstoestanden die de provincie in z’n greep houden. Een lastig dossier dat bij Paas op het bord ligt. De commissaris liet zich in het tv-programma Buitenhof kritisch uit over de rol van de nationaal coördinator (verantwoordelijk voor bepalen en afhandelen van aardbevingsschades, red.) Hans Alders. Niet over Alders persoonlijk, maar over zijn bevoegdheden, die volgens vele Groningers een wassen neus zijn. De spreekbuis van de NAM, wordt hij genoemd. Een leeuw zonder tanden. Toch is Paas hoopvol. Er is namelijk een nieuwe wet in de maak waarin de bevoegdheden van de nationaal coördinator moeten worden versterkt. Dat hij niet voor ieder wissewasje terug hoeft naar de NAM. “Dat is iets wat geweldig pijn doet. Wantrouwen oplevert. Degene die de schade moet vergoeden heeft een dikke vinger in de pap bij het bepalen van de schade en de afhandeling ervan. Dat is niet zuiver. Een nationaal coördinator moet neutraal zijn. Wij zijn een rechtsstaat. Als de overheid zich niet aan regels houdt, kun je dat ook niet van de burger vragen. Dat is iets fundamenteels. Het is hier geen bananenrepubliek. Hoe ga je om met schadeafhandeling? Hoe ga je om met de risico’s? Dat is niet goed geregeld. Zoiets hoort volkomen onafhankelijk te zijn. Onafhankelijkheid essentieel, een must. Ook om het vertrouwen te herstellen. Want het is terecht dat inwoners dat verloren zijn. ”

Stel dat het lukt om die bevoegdheden op te rekken, is dat mooi, maar dan zijn we er nog steeds niet, zegt Paas. Over het niveau én de duur (5 jaar, red.) van de winning is de commissaris niet tevreden. Té veel voor een té lange tijd, is kort samengevat het probleem. “Je moet aardgas winnen op een manier waarop Groningers het bevalt. Je moet ervoor zorgen dat het werkgelegenheid oplevert en dat Groningers net zo veilig zijn dan andere inwoners van Nederland. Dat is nu niet zo. Ondanks dat we het goed onderbouwd hebben dat het winningsniveau naar beneden moet en niet vast moet liggen voor zo’n lange tijd, kregen we nul op het rekest van Den Haag. De kwestie ligt nu bij de Raad van State. We willen een dalende lijn in de gaswinning en een kortere periode waarin het vastligt. Het liefst de hand aan de kraan. Schadelijke gevolgen? Kraan dicht. Net zoals in Loppersum gedaan is. Je zag vrijwel meteen dat de bodem rustig werd.”

Aardgas uit Groningen bezorgt de BV Nederland 260 miljard euro in de kas. Van dat bedrag gaat er slechts 1 procent terug naar Groningen. Wel wat weinig voor alle leed dat de Groningers (hebben) moeten ondergaan. “Dat klopt, al ligt het echte rekensommetje wel wat ingewikkelder. Maar het is niet in verhouding. De nadelen van aardgaswinning slaan in een beperkt gebied neer. Daar moet je iets voor terug doen zodat het ook voor Groningers interessant is. Hoe? Groningen is dé energieprovincie van Nederland. Zowel op het gebied van kennis, offshore in windenergie doordat we grenzen aan de Noordzee en Waddenzee en de infrastructuur die hier al ligt. Daar moet je in investeren! Zo creëer je werkgelegenheid. Er gebeuren hier heel mooie dingen op het gebied van ontwikkeling van duurzame energie. Daar moeten we trots op zijn. Nederland niet als achterhoede van Europa, maar leading! Als Nederland zwaar inzet op energietransitie, is dat goed nieuws voor Groningen.”

Er moet sowieso meer geïnvesteerd worden in het noorden wil je ook nationale problemen oplossen, stelt Paas die onlangs, zoals hij het zelf noemt, een ‘treurig gesprek’ had met de minister van Infrastructuur en Milieu Melanie Schultz van Haegen. Die stopte extra geld in stukjes asfalt in de Randstad. “De hele economie, welvaart en welzijn lijdt onder het feit dat iedereen zich verdringt naar dat heel kleine stukje land, terwijl de periferie krimpt.” En daar komen we meteen op het andere probleem dat we willen aankaarten bij de commissaris: de leeglopende dorpen in zijn provincie. Paas heeft wel een oplossing. En die is nog best overzichtelijk ook.

“Niet alleen Groningen heeft met krimp te maken, dat gebeurt langs de hele oost- en zuidgrens. En ja, we zijn de provincie met de hoogste werkloosheid. Hoe we dat kunnen keren? Allereerst door goede verbindingen aan te leggen zodat je met een rotvaart hier én daar bent. Ten tweede moet je de bedrijven die die drukte in de Randstad veroorzaken daarvoor laten betalen. Bedrijven die bewust kiezen om vlakbij Schiphol te zitten moet je de echte kosten in rekening brengen. Met de huidige infrastructuur en breedband internet maakt het voor veel bedrijven niet uit waar ze zitten. Dat is 30 -40 jaar geleden ook gebeurd. Met een beetje druk van de minister, maar goed Vanzelf komt er niets. Je kunt fysiek verplaatsen en sturen. Willen is kunnen in dit geval. Mede dankzij de komst van KPN naar Groningen zijn we maar wel mooi de grootste ICT-stad van Nederland. We hebben hier heel goede voorzieningen, dat moeten we ook willen zien. Ik sprak met de Ierse president van Google. Het kost ze totaal geen moeite om goed en slim personeel te krijgen zei hij. Ik dacht: waarom willen hoogopgeleide mensen voor Google in de Eemshaven zitten terwijl de wereld aan hun voeten ligt? Simpel, verklaarde Google, ‘we zitten hier met onze plant bovenop de trans-Atlantische ICT-kabel, je kunt hier voor weinig een goed huis krijgen in de omgeving van een fascinerende stad waar alles is’. En zo is het ook. Als het moet doe je het op de fiets. We hebben hier een hoogwaardige zeehaven grenzend aan heel veel hectare landbouwgrond. Tesla wil in Nederland gaan produceren. Vermoedelijk vragen ze 1000 hectare. Dat kan alleen in het noorden. We zijn er niet alleen om weg te halen en overlast te veroorzaken, we zijn een nationale kans!”