ZUIDHORN – Zomaar een raadsvergadering op een verloren maandagavond. De raad wikt, weegt en besluit ogenschijnlijk eensgezind. Zoals gebruikelijk in Zuidhorn, verschillen zijn er wel, maar die worden snel en netjes uit de wereld geholpen. Totdat de gemeentelijke herindeling ter sprake komt. Een doorn in het oog van de GroenLinks-fractie van Zuidhorn, en dat laten die fractie weten. “De gemeentelijke herindeling komt met veel nadelen, daar wordt te gemakkelijk overheen gestapt”, vindt de fractieleider van GroenLinks Klaas-Wybo van der Hoek.
Volgens van der Hoek zien veel politieke partijen de herindeling als een oplossing voor praktische problemen. “De herindeling mocht de inwoners geen cent extra kosten, beweerden de voorstanders”, vertelt hij. “Maar dat is dus onmogelijk. In het geval van het Westerkwartier krijgt de nieuwe gemeente nooit zoveel geld van het Rijk als dat de vier gemeenten afzonderlijk zouden krijgen.” Van der Hoek verwijst naar de bevindingen van de Stuurgroep Samenwerking Westerkwartier. Uit het onderzoek blijkt dat de beoogde nieuwe gemeente een lieve som van 1,2 miljoen euro minder gaat krijgen. “Dat geld moet ergens vandaan komen”, legt Klaas-Wybo uit. “De makkelijkste weg is natuurlijk de lasten te verzwaren voor de inwoners. GroenLinks heeft berekend dat een gemiddeld huishouden in het Westerkwartier per jaar 45 euro meer moet gaan betalen aan vaste lasten om dit te compenseren.” Een gegeven waar de partij pertinent op tegen is. “Mensen met lage inkomens en smalle beursen kunnen deze extra lasten niet betalen. Zelfs niet met de beste wil ter wereld. De realiteit is dat er voor deze groep nog minder over blijft om van te leven. Of dat wij ze als nieuwe gemeente gaan compenseren met toeslagen en extraatjes. In dat geval verschuiven we het probleem.”
Minister Ronald Plasterk streeft naar supergemeentes van meer dan 100.000 inwoners. Een ‘slecht’ streven, vindt van der Hoek. “Inmiddels is het al achterhaald door de realiteit. Bij zulke grote gemeenten zou je ook de provinciën moeten herindelen. Dat was overigens ook onderdeel van de plannen van Plasterk.” Het plan om de naast de gemeenten ook de enkele provincies samen te voegen is echter al van tafel; afgeschoten op provinciaal niveau en in de Tweede Kamer. “Daarmee verliest ook de gemeentelijke herindeling zijn nut”, vindt de GroenLinks-man. “Zuidhorn werkt al nauw samen met Leek, Grootegast en Marum. En naast deze toekomstige Westerkwartiergemeenten ook met bijvoorbeeld Winsum en Groningen.” De belangrijkste reden voor de minister was het goed regelen van de decentralisatie van de zorg. Echter, ook als de vier Westerkwartiergemeenten samen zijn gegaan bestaat er voor bepaalde zorg nog steeds de afhankelijkheid van de grote stad Groningen. De vraag rijst: ‘Waarom moet een samenwerking bekrachtigd worden met een samenvoeging?’ Volgens GroenLinks Zuidhorn is dit nergens voor nodig. “En zeker niet als de democratie daarbij uit het oog wordt verloren”, stelt hij. Het steekt de frontman van de fractie dat de inwoners van de gemeente niet gehoord worden. Als voorbeeld wordt daar de naam, Westerkwartier, bijgehaald. “Ik heb niets tegen die naam en ik snap best waarom dat de meest voor de hand liggende optie is”, zegt Klaas-Wybo. “Toch had men onze inwoners naar hun ideeën kunnen vragen. Het Westerkwartier is leuk, maar ze hadden het net zo goed ‘De Tuin van Groningen’ kunnen noemen, om maar eens wat te noemen. Alles lijkt al beklonken en beslist, er is geen ruimte voor betrokkenheid, verandering en nieuwe inzichten. We rennen met z’n allen, met oogkleppen op, richting de herindeling.” GroenLinks is, zo het lijkt, vooral tegen de top-down-benadering. Inwoners worden niet serieus genomen. Het is de manier waarop zaken besloten worden en het gebrek aan democratie dat daarbij tentoongesteld wordt.
“Een gemeente dient de inwoners centraal te stellen. De afstand tussen de inwoners en het bestuur zo klein mogelijk te houden”, vindt van der Hoek. Dat brengt de fractieleider van GroenLinks bij zijn belangrijkste punt; een grotere gemeente houdt in dat de kloof tussen bestuur en inwoners wordt vergroot. “De burgemeester en wethouders van Zuidhorn bezoeken regelmatig dorpshuizen, sportclubs en verenigingen in de 15 dorpskernen die onze mooie gemeente rijk is. Zouden de burgemeester en wethouders van de nieuwe gemeente ook zoveel tijd hebben als Zuidhorn, Marum, Grootegast en Leek zijn samengevoegd?”, stelt hij retorisch. “Ik ben benieuwd of de burgemeester straks ook nog tijd vind om alle jubilarissen persoonlijk te feliciteren, winkels te openen, evenementen bij te wonen én behoorlijk te besturen.” Waar het volgens Klaas-Wybo van der Hoek op uit gaat draaien is dat de bestuurders steeds vaker afwezig zullen zijn op festiviteiten en evenementen die door dorpskernen als zeer belangrijk worden ervaren. “Daarmee zal ook de betrokkenheid van de inwoners afnemen”, meent hij. “Als de gemeentelijke politiek geen interesse toont in haar inwoners, waarom zal dat andersom dan wel zo zijn?” GroenLinks vreest dat de politiek en de inwoners uit elkaar zullen groeien. En dat er op termijn nog maar weinig onderling begrip en interesse is.
Toch lijkt de herindeling onontkoombaar. “We hopen dat de inwoners zich nog laten horen tegen deze top-down-benadering. Intussen gaan we onszelf niet buitenspel zetten in de gesprekken. We doen het voor onze inwoners”, meldt de fractieleider. “Ook GroenLinks gaat meepraten over de herindeling. Dat die er gaat komen lijkt zo goed als zeker, dus dan kunnen we maar beter aanschuiven en meebeslissen om bij te sturen en onze inwoners een stem te geven.” De partij heeft nog een aantal zaken op de agenda staan die ze erg belangrijk vindt. “Zuidhorn neemt Middag-Humsterland graag mee naar het Westerkwartier”, weet hij. “Maar of ook alle inwoners van het gebied er zo over denken valt te bezien. Er zullen wellicht mensen bij zijn die Middag-Humsterland liever mee zien gaan met Winsum. Dat moet bespreekbaar zijn en blijven.” Winsum en Zuidhorn hebben al een tijd lang goed overleg over het gebied dat deels in beide gemeenten ligt. Geen van beide gemeenten wil het gebied opdelen, dus Middag-Humsterland zal met één van de twee gemeenten mee gaan naar een nieuwe gemeente. Als het aan GroenLinks ligt komt er een referendum waarin de inwoners van de streek hun stem kunnen laten horen. “Dan weten beide gemeenten in elk geval waar de keuze van de inwoners ligt”, weet Klaas-Wybo van der Hoek. “Dan kan er van daaruit verder overlegd worden en de juiste weg worden bewandeld.” De fractieleider vindt dat gemeentelijke democratie niet uit het oog mag worden verloren. “En dat lijkt nu wel te gebeuren.”
Om met een zucht daaraan toe te voegen: “Het is ook zonde van een gemeente als Zuidhorn. We groeien nog altijd, zijn de veiligste gemeente van Nederland, hebben werkgelegenheid, goede verbindingen en een mooie omgeving.” Rust, ruimte en werkgelegenheid, zoals Klaas-Wybo het noemt. “Ik hoop dat we niet teveel van onszelf inleveren ten behoeve van het zogenoemde grotere geheel. Maar goed, de herindelingskoorts heeft hard toegeslagen bij veel politici en lijkt ongeneeslijk.”