MUNTENDAM/TRIPSCOMPAGNIE – Daar waar Matty Siersema de vlag uithangt, treurt Harry Wind om het vertrek van burgemeester Eduard van Zuijlen. Een vertrek dat je aan zag komen, alleen dat Van Zuijlen zelf de handdoek zou werpen lag niet in de lijn der verwachtingen. Was het onderzoek naar de angstcultuur de aanleiding? Was het de verhouding burgemeester versus wethouders? Of was het de verandering in de gemeenteraad? Een terugblik op een bewogen periode.

De één noemt hem aimabel, berekenend, slim, een goede bestuurder. De ander typeert hem als koel, afstandelijk, incapabel. Zelden zal een burgemeester zoveel uiteenlopende reacties hebben gehad op zijn functioneren. Maar acht jaar burgemeesterschap in de politieke tombola Menterwolde lijkt op voorhand al een wereldprestatie. Het is wellicht niet het moment om diep in de geschiedenis te duiken, maar dat de fusiegemeente Oosterbroek, Muntendam en Meeden vanaf de start in 1990 al moeizaam functioneerde weet menig vaste volger van die tijd. Ruzies, intriges en insinuaties zijn meer regel dan uitzondering. Op het moment dat Eduard van Zuijlen aantreedt in 2007 weet hij dat het geen gemakkelijke klus wordt. Van Zuijlen overleeft vele stormen. Er zijn diverse collegewisselingen en er komt een nieuwe gemeentesecretaris in de persoon van Henk van der Wal. Ruim anderhalf jaar daarvoor treedt de coalitie VVD, Kritisch Menterwolde, CDA en GroenLinks aan. Een college dat bijna drie jaar stand zal houden, want na een emotionele raadsvergadering eind juni 2013 stapt wethouder Matty Siersema (Kritisch Menterwolde) op.

Waarom deze geschiedenis zo belangrijk is? Nou, er is hard gewerkt om de organisatie intern én in de gemeenteraad op orde te krijgen. Want, zo stelt Eduard van Zuijlen, in die fase is de sfeer beter, de raad functioneert en het sluit aan bij de manier hoe Van Zuijlen de rol van de raad ziet. Dat verandert na 19 maart 2014. De verkiezingen. Historische verkiezingen, want het voormalige machtsbolwerk PvdA valt definitief van haar sokkel en Menterwolde Gewoon is de grote winnaar met voormalig PvdA-wethouder Jan Velthuis. Een andere PvdA-wethouder Markus Ploeger keert terug als raadslid voor Kritisch Menterwolde, tevens de partij van Matty Siersema. De sfeer en gemoedelijkheid dalen weer tot het vriespunt, concludeert ook Van Zuijlen. Hij wil er niet veel over kwijt. “Laat ik het zo zeggen: toen ik in 2007 aantrad was het ‘gestrekte been’ schering en inslag”, vertelt hij. “We zijn met elkaar jarenlang bezig geweest daaraan een einde te maken, wat ook redelijk is gelukt. Ik zal nu niet zeggen dat het gestrekte been is teruggekeerd, maar enkelen verlagen zich wel naar een dergelijke situatie.”

Verhoudingen

Het tekent de verhoudingen. Die zijn sinds de nieuwe raadsperiode veranderd. En niet alleen over de manier van besturen is er discussie, ook over de maatregelen die genomen worden. Want naast de raad zijn ook de verhoudingen in het college soms niet om over naar huis te schrijven. Tussen wethouder Lian Veenstra (SP) en Van Zuijlen bijvoorbeeld. Wanneer de raad in december 2014 een motie aanneemt om extra geld vrij te maken voor het verlengen van zestien contracten bij SW-bedrijf Wedeka, grijpt Van Zuijlen in. Hij stuurt een brief waarin hij zijn bezwaren als voormalig portefeuillehouder financiën kenbaar maakt. De raad roept hem op het matje en geeft Van Zuijlen een ‘gele kaart’, zoals Menterwolde Gewoon-fractievoorzitter Hendrik Loots het noemt. CDA-fractievoorzitter Harry Wind vraag zich echter iets af. “Eduard is verweten dat hij te politiek zou bewegen”, vertelt hij. “Dat is hem nagedragen, terwijl wethouder Lian Veenstra in die discussie buiten schot is gebleven.” Nu zegt Van Zuijlen daar het volgende over: “In december is er in een dramatische extra raadsvergadering een besluit door de raad genomen waar ik geacht was als burgemeester en collegelid iets mee te doen. Dat is precies waar dit allemaal over gaat. Ik ben als benoemde bestuurder niet in staat gebleken de anderen te overtuigen het anders te doen. Laat duidelijk zijn dat ik niet tegen het feit ben dat er mensen van Wedeka een vaste baan zouden krijgen. Daar ga ik namelijk niet over. Alleen, we hebben een maand eerder bij de begrotingsvergadering zulke verstrekkende besluiten genomen. Daarom heb ik in december dat signaal afgegeven.”

Aan de andere kant is er ook kritiek. Siersema, de oud-wethouder dus, is blij met een publicatie in Dagblad van het Noorden die de angstcultuur in de gemeentelijke organisatie aankaart. Daarbij krijgt vooral gemeentesecretaris Henk van der Wal ervan langs, maar ook Van Zuijlen wordt niet gespaard. Eindelijk komt het verhaal over de échte situatie op het gemeentehuis naar buiten, vindt Siersema. Het is na het opstappen van Siersema nooit meer goedgekomen tussen de burgemeester en de voorvrouw van Kritisch Menterwolde. Laatstgenoemde is dan ook niet rouwig om het vertrek van Van Zuijlen. “We hebben in januari van dit jaar een hele moeilijke vergadering gehad”, vindt ze. “Ook nadien hebben wij als fractie het ook als buitengewoon onaangenaam ervaren. Het onderzoek loopt, de resultaten zijn nog niet bekend. Wellicht stapt hij op doordat hij voelt dat er uit dat onderzoek iets naar buiten komt. Waarom stap je nu dan op? Waarom niet in januari? vraagt ze zich af. “We hebben als college én als raad afgesproken dat we tot de uitkomst niks over het onderzoek zeggen”, reageert Van Zuijlen daarop.

Financiën

Van Zuijlen heeft, zo beweert ook CDA-voorman Wind, getracht bij te sturen. “Ik begrijp Eduard heel goed”, laat hij weten. “Hij heeft getracht zijn bestuursstijl te wijzigen, maar je kunt hem niet vragen helemaal te buigen. Voor hemzelf is het een persoonlijk drama en voor de gemeente is het heel slecht.” Want, zo is de verwachting, Menterwolde stevent af op een nog groter financieel tekort. Zou het betekenen dat Van Zuijlen die verantwoording niet meer zou willen dragen? De huidige loco-burgemeester Jan Velthuis (Menterwolde Gewoon) durft daar geen antwoord op te geven. “Dat moet je aan hemzelf vragen”, vindt hij. Maar stevent Menterwolde niet af op een groter tekort? “Dat is te kort door de bocht. Heel veel gemeenten, niet alleen Menterwolde, komen in behoorlijke financiële problemen. We hebben ervoor gekozen om de decentralisaties zacht te laten landen en dat kost geld.” Van Zuijlen laat zich daar niet over uit, hij blijft cryptisch. “Nogmaals, de raadsvergadering in december is precies waar dit over gaat”, is het enige wat hij kwijt wil.

Een bestuurlijke kloof die niet te overbruggen is. Een nieuw hoofdstuk in de politieke tombola Menterwolde. Wanneer de fusie met Hoogezand-Sappemeer en Slochteren rondkomt heeft Menterwolde nog een kleine drie jaar een waarnemend burgemeester nodig. Grootste kernkwaliteit? Het creëren van overzicht en rust. Want daar heeft Menterwolde wel behoefte aan.