Nederland 70 jaar bevrijd
ONSTWEDDE – De plaatsen in Oost-Groningen zijn halverwege april 1945 bevrijd. De officiële Bevrijdingsdag is 5 mei. Gisteren (dinsdag) was het 70 jaar geleden dat Nederland een vrij land is. De Onstwedders Derk Lantinga en Harm Luring zijn anno 2015 tachtigers, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog waren ze tieners. Ze halen herinneringen op aan de tijd dat de bezetter ons land regeerde.
Ieder dorp of streek kent zijn unieke geschiedenis wanneer het de Tweede Wereldoorlog betreft. Zijn helden, zijn gevallenen en zijn verraders. Ook Onstwedde heeft die geschiedenis. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog waren Derk Lantinga en Harm Luring nog kinderen, maar die kinderogen sloten zich niet voor de werkelijkheid. Want alhoewel de twee benadrukken dat er tijdens de oorlog voor de meeste Onstwedders weinig veranderde, zijn er weldegelijk herinneringen aan de bezetter. Vooral de bevrijding van hun dorp staat ze nog helder voor de geest. “Toen de Tweede Wereldoorlog begon was ik twaalf jaar”, begint Harm Luring. “We hebben er niet veel van vernomen. Op de vrijdag trokken de Nederlandse militairen zich terug in Stadskanaal. Doordat de brug eruit lag moesten ze helemaal over Vledderveen naar Stadskanaal.” Lantinga: “Ik kan me nog herinneren dat pa voor het huis stond en hoorde dat de oorlog was uitgebroken. Hij had geluk, want hij hoefde niet op te draven voor het leger. Mannen tot en met 35 jaar moesten opkomen, pa was al ouder. De zondag erop waren er al voor het eerst Duitse soldaten te zien.” Voor het merendeel van de Onstwedders ging het leven door. “Ik weet nog dat onze buren in het verzet zaten”, vervolgt Luring. “Bij de familie Johannes waren onderduikers en ze hadden hun radiotoestel niet ingeleverd. Pa was heel nieuwsgierig en luisterde bij de familie Johannes naar Radio Oranje.”
Dodenmars
Toch heeft de oorlog ook voor Onstwedde enkele trieste gebeurtenissen in de geschiedenis gebracht. Zoals de groep Onstwedders die in de nacht van 29 op 30 september 1944 gearresteerd wordt. De groep wordt weggevoerd naar het kamp Helgoland. Het gaat om Wiepko Boels, Roelf Brands, Geert Horlings, Engel Huisman, Harm Lutjeboer, Wubbe Nobbe, Jochie (Johannes) Tipker, Bernard Wiersema, Jan Wolfs en Derk Zeeman. “Op een gegegeven moment werden ze opgepakt. Bij de bevrijding kwamen ze wel weer”, weet Lantinga nog. “Jochie Tipker is later overleden aan tuberculose, in het ziekenhuis in Groningen.” Of het verhaal van Jan Wever, wat de twee tachtigers ook weten te vertellen. “Jan Wever had Joden in huis en is verraden”, vervolgt Luring. “Hij kwam in een concentratiekamp terecht en heeft daar in een massagraf gelegen. Ze dachten dat hij dood was, maar hij leefde nog”, aldus Lantinga. Toen de Russen kamp Mauthausen betrokken leefde Wever inderdaad nog. De Russen stuurden de menselijke wrakken te voet naar de geallieerden. “Hij heeft de Dodenmars afgelegd, de wedloop met de dood. Jan Wever is nog levend in Groningen gekomen, daar is hij overleden.” Ook kennen Lantinga en Luring het verhaal van Freerk Boels en Geert Huiges, die een tijd in het beruchte Scholtenhuis in de stad hebben voortgebracht. “Eerst hadden ze hun vrouwen meegenomen. Als de mannen zich niet meldden, kwamen de vrouwen niet vrij” , aldus Lantinga. “Daarop hebben ze zich gemeld en werden ze in het Scholtenhuis gezet. Uiteindelijk kwamen ze wel weer vrij. Het verhaal gaat dat NSB’er Draadjer ervoor gezorgd heeft dat ze weer op vrije voeten kwamen.”
Vrij
De bevrijding, dat kunnen ze zich nog goed herinneren. Op 12 april 1945 wordt Onstwedde bevrijd van de Duitse bezetter en dat staat nog bij de twee op het netvlies. “Het stond zwart van het volk”, vertelt Luring. “Ze bleken voor de brug te staan”, vult Lantinga aan. “Alleen de brug lag eruit, de Duitsers hadden de brug met dynamiet laten ontploffen. Ze hadden nog gezegd dat omwonenden stropakken voor de ruiten moesten zetten, om te voorkomen dat die zouden knappen. Die stropakken zijn gebruikt om in het gat wat de brug liet te stoppen. Zo konden de Tommy’s doorrijden.” Luring: “Het gerucht ging dat ze op Musselkanaal waren. Er waren al mensen die op de fiets naar Musselkanaal gingen om het met eigen ogen te zien.”
Die bevrijding is nu meer dan 70 jaar geleden. Gisteren (dinsdag) vierde Nederland dat het al zeven decennia in vrijheid leeft. De Onstwedder tachtigers koesteren die vrijheid, zij zijn de generatie die het nog hebben meegemaakt. Opdat wij niet vergeten.