‘De gezondheidsverschillen tussen mensen met hoge en lage inkomens, dat raakt me het allermeest’
GRONINGEN – Een ambitieus plan. Over pakweg 10 jaar wil Groningen de gezondste stad van Nederland zijn. Hét voorbeeld voor andere Nederlandse en Europese steden over hoe gezondheidsproblematiek aan te pakken en mensen bewegen om gezonder te gaan leven. Groningen tekende onlangs een convenant samen met de Groninger ziekenhuizen en kennisinstellingen om hiermee aan de slag te gaan. “Selwerd wordt het startpunt”, vertelt wethouder Mattias Gijsbertsen.
De gezondste stad. Hoe word je dat? Dat is nog niet zo eenvoudig. Complex eerder. Selwerd is een wijk met veel problematiek, weet Gijsbertsen. Op het gebied van gezondheid, maar er speelt ook financiële problematiek. Mensen met schulden. Of inwoners die kampen met een verslaving. Daarom kun je niet aankomen met een of ander gezondheidsprogramaatje. “Het heeft ook te maken met of mensen vertrouwen hebben in de toekomst. Of ze positief zijn over hun perspectief. Als je dat niet hebt, kun je wel met allerlei gezondheidsinitiatieven komen, maar dat werkt niet. Mensen met drugsverslaving of schulden hebben hele andere zorgen. Juist daarom moet je de wens om de wijk weer gezond te krijgen vanuit verschillende disciplines benaderen. Dat kost jaren. Decennia wellicht”, stelt de wethouder. “Maar het moét, wil je echt bereiken dat er structureel iets verandert.”
De intentie om de gezondste stad te willen zijn staat inmiddels op papier. Met de handtekeningen van gemeente, provincie, ziekhuizen en kennisinstellingen eronder. “Hoe dit handen en voeten krijgt? Het staat op papier, dat is één. Je kunt het nog drie keer herhalen, maar daarmee ben je er niet. Er is een breed draagvlak nodig. Hier zit een hele coalitie achter. Hoe we dit gaan aanpakken is niet alleen voor ons een vraag, maar ook voor de rest van Nederland. De rest van Europa zelfs. Daarom benadering vanuit verschillende disciplines. Van politiek tot professionele zorg. Van psychiatrie tot welzijnswerkers, sportverenigingen en scholen. Samen gaan we kijken wat nodig is om de gezondheid voor dit gebied te bevorderden. Niet als een soort dokter aan de operatietafel zo van: ‘goh, wat gaan we hier eens mee doen?’ Nee. Het gaat om de inwoners zelf. Zij moeten ook denken: hier wil ik iets aan doen. Zij krijgen zelf een stem in hoe we dit vorm gaan geven.”
Wijkvernieuwing
De gezondheidsproblematiek en de wijkvernieuwing die nog in Selwerd plaats moet vinden maakt de wijk bij uitstek geschikt als pilot voor dit project, zegt Gijsbertsen. “Die wijkvernieuwing is cruciaal als je iets wilt doen om de gezondheid te bevorderen. Dan kom je niet weg met informatie over leefstijl of sociale ontwikkelingen. Dan moet je óók in de openbare ruimte iets doen. We moeten ervoor zorgen dat die openbare ruimten uitnodigen tot gezond gedrag. Bewegen in openbare ruimten bijvoorbeeld. Buiten fitnessapparatuur. Veel groen. Mensen voelen zich gezonder in een groene omgeving. We kunnen de wijkvernieuwing in Selwerd mooi verbinden met de gezondheidsopgave.”
Die brede aanlegroute, met al die verschillende disciplines kijken naar mensen in het totale verband, dát is nieuw, zegt de wethouder. Mede daardoor denkt hij de missie voor elkaar te krijgen. “Hier is enorm veel kennis op het gebied van Healthy Ageing. Europa heeft ons (Noord-Nederland) de hoogste kwalificatie gegeven als gezondheidsregio. We hebben een voorloperspositie als stad. Het kan niet zo zijn dat we hier allemaal instellingen hebben die voorop lopen in Europa op het gebied van gezondheid, maar dat de burgers van onze stad daar niet van profiteren. In Nederland is het helaas zo, en dat raakt me het allermeest, dat het verschil in gezondheid tussen een hoog inkomen en een laag inkomen toeneemt. Onacceptabel.”
Groningen laat zich inspireren door gebieden in de wereld waar mensen substantieel gezond oud worden. “Zogenaamde ‘bue zones’. Wat zijn de ingrediënten in die regio’s waar we van kunnen leren. En hoe kunnen we ze hier toepassen, willen we weten. We bouwen hier nieuw gezondheidsbeleid op waarbij we niet alleen kijken naar de fysieke problemen. We kijken veel breder. Dat kost geld ja. Maar ik geloof dat er op dit moment zo’n 30 miljoen euro aan zorgkosten omgaan in Selwerd. Op het moment dat je in staat bent om dat ook maar met één procent te verminderen levert het ook weer geld op. Uiteindelijk denk ik dat we een stuk voordeliger uit zijn. Dat kost tijd. Hier gaat het de komende 10 jaar over. Misschien wel decennia. Alle steden worstelen hier mee. Het is geweldig dat Groningen start om het aan te pakken. Mooi dat we voorop lopen én dat we durven te kiezen voor de langere termijn. Tot nu toe zijn politieke initiatieven te kort geweest. De lange termijn is de enige manier waarop je echt resultaten kunt boeken.”
Gijsbertsen wil komend najaar van start en wil uiteindelijk 2 concrete doelen bereiken: een aantoonbare langere gezonde levensverwachting én verkleining van de verschillen in gezondheid tussen hoge en lage inkomens. “In historisch perspectief past het ook heel aardig. Aan het begin van de twintigste eeuw stond gezondheid centraal in steden. Lag de focus op hygiëne. In de periode na de oorlog ging het veel meer over bereikbaarheid van steden. Hoe krijg je mensen zo snel mogelijk van A naar B. Nu zie je die beweging terug hoe we steden weer gezond krijgen. Steden worden voller. Meer mensen op minder ruimte. Gezondheid zie je terug in stedenbouwkundige discussies. Wij gaan hier met elkaar voor. Ik denk dat er een hoop steden ons voorbeeld zullen volgen.”