Door Dick Heuvelman
Groningen – Tijden veranderen, niets en niemand ontkomt eraan. Ook traditieclubs niet, want vroeg of laat komt aan alles een eind. Neem Velocitas 1887, dat na 120 jaar (!!!) afscheid neemt van het zondagvoetbal. De van huis uit groenwitte arbeidersclub, opgericht als tegenpool van het destijds deftige Be Quick, maakt een nieuwe start: als zaterdagclub. Dat veroorzaakte behoorlijk wat pijn, met name bij de oer-Velocitanen die de betere tijden in het Stadspark nog hebben meegemaakt. Kees van der Hoef, niet alleen Groningens oudste rocker, maar ook 24-karaats Veloman, was ontzet. “Dat ik dit nog moet meemaken,” verzuchtte de markante Stadjer.
Vooral de aan de switch verbonden degradatie naar de absolute kelder van het amateurvoetbal was voor hen moeilijk te verteren. Zo laag heeft Velo, zoals de club kortweg wordt genoemd, nog nooit gespeeld. Dat wordt als een vernedering ervaren, niet passend bij de vereniging die ooit met clubs als Ajax, Feijenoord (toen nog met een ij, ja) en PSV om de landstitel streed. In het clubhuis hangen de affiches die appelleren aan de glorietijden, de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Met als kroonjaar 1934, toen Velocitas als eerste noordelijke club de KNVB-beker veroverde na een heroïsch duel met Feijenoord. Op het veld van UVV in Utrecht wonnen de Groningers, onder aanvoering van de legendarische Otto Bonsema, na verlenging met 3-2. Noordelijke titels werden met groot vertoon van macht aaneen geregen: liefst acht in successie. Aartsrivaal Be Quick moest het met lede ogen aanzien.
Ook na de Tweede Wereldoorlog speelde Velocitas nog even in de top van het vaderlandse voetbal, behoorde de club in 1960 tot de clubs die toetraden tot het betaalde voetbal. Dat liep niet goed af. De financiële plaatjes kleurden al snel rood, de beste spelers (onder wie Piet Fransen) moesten worden verkocht. Met als gevolg dat Velo in 1960 een eerste sanering van de KNVB niet doorstond. Het had de strijd om stadshegemonie definitief verloren, net als Be Quick enkele jaren later. GVAV werd de nieuwe vaandeldrager van Stad en ook Ommeland.
Terug bij de amateurs speelde Velocitas op dit niveau wel direct weer een hoofdrol, onderstreept door twee deelnames aan de strijd om het amateurkampioenschap van Nederland in de jaren zestig. Ook de hoofdklasse werd nog bereikt, maar die promotie bleek tevens de inleiding tot verval. Velocitas was in het eerste hoofdklassejaar een dissonant, verloor bijna al haar wedstrijden en degradeerde roemloos.
Stukje bij beetje ging het verder vervolgens bergaf toen ook suikeroom Henk Herder op leeftijd raakte en van het groenwitte toneel verdween. Bovendien werd de afbouw van stadion Stadspark afgeblazen, waar Velocitas en GVAV beurtelings hun thuiswedstrijden zou gaan spelen in een accommodatie voor 25.000 m/v. Dat leidde er toe dat de fonkelnieuwe tribunes razendsnel verpieterden tot een bouwval. Er restte niets anders dan slopen. Ineens was de club haar allure en uitstraling kwijt. En dat in een tijd dat ook het Stadspark aan verpaupering onderhevig was. Daardoor stokte de aanvoer van jeugdleden, altijd een mooie kurk geweest waarop Velo dreef.
Maar ook aan dat soort processen komt ooit een eind. Toen het Veloveld een betere ontsluiting kreeg met een afslag van de A7, was dat het begin van betere tijden. Op die manier werd de club weer interessant voor de jeugd van de nieuwe wijk Ter Borg, terwijl ook nog een andere nieuwe wijk – Buitenhof – een welkome bron van nieuwe leden bleek.
En zo vertoont de groenwitte horizon weer een aangename aanblik mede door toedoen ook van een nieuwe generatie Velocitanen die ambitie en clubliefde hoog in hun vaandel hebben staan. Zoals Erik Werksma, meer dan twintig jaar eerste elftalspeler en nu bestuurslid met de portefeuille jeugdzaken. En Erik Wormmeester, de nieuwe, uit eigen gelederen voortgekomen hoofdtrainer. En niet te vergeten makelaar John Schokker, die met sponsorcentjes over de brug komt. Maar ook Bram Versprille, de rechterhand van trainer Wormmeester, en voorzitter Sip Zwerver zijn drukdoende de wederopstanding van Velocitas vorm te geven.
Werksma, in het dagelijks leven personeelsmanager bij Enrst & Young, verwoordt het als volgt: “We hebben simpelweg op de resetknop gedrukt. En toen bleek al snel dat we als zondagclub geen toekomst meer hadden. Het overgrote deel van onze jeugd heeft aangegeven dat ze niet op zondag wil voetballen. Ja, daar heb je dan rekening mee te houden. Ik weet, het is een cliché, maar ook nu bepaalt de jeugd de toekomst. De wereld om ons heen verandert en daar kun je niet omheen. Zondagvoetbal is niet meer aantrekkelijk voor de jeugd. Zaterdag is de dag. Niet alleen voor de voetballers zelf, maar ook voor de vrijwilligers. Dat merkten we de laatste jaren al. Op zaterdag staan de auto’s aan de andere kant van de vijver, ’s zondags niet. Dan zijn er minder schouders om de club draaiende te houden. Je wint als club duidelijk aan kracht als je op zaterdag speelt”
Maar Werksma beseft ook dat de oude garde de koerswijziging zwaar is gevallen. Met name de degradatie naar de vijfde klasse ervoer men als een afgang. Zo laag heeft de club al die 120 jaar nooit gespeeld. Werksma: “Dit is de consequentie van het nieuwe begin dat we hebben gemaakt. Let wel, daar is lang over nagedacht hoor. We hebben alle voor- en nadelen zorgvuldig op een weegschaal gelegd en vervolgens de knoop doorgehakt. Dat hebben we die oude garde ook allemaal keurig uitgelegd. Ik denk ook wel dat dat gelukt is, men heeft zich er bij neergelegd.”
Zaak is wel dat Velo 1 snel stijgt in de zaterdagsector. Werksma: “Dat staat ook in ons beleidsplan voor de komende jaren. We moeten op zo kort mogelijke termijn in de derde klasse zien te komen. Vandaar gaan we verder kijken wat mogelijk is. Voorlopig ziet het er goed uit. Voor komend seizoen hebben wij een prima selectie, met veel eigen jeugd als hart van de ploeg. Precies zoals de bedoeling is. Maar ik weet ook dat als we niet snel promoveren, de beste jeugdspelers elders gaan spelen. Dat is inherent van de mobiliteit in het stadse voetbal. Clubtrouw is niet meer gewoon.”
Goed inspelen op de toekomst, dat is wat het Velo 2.0 probeert”. “Als het goed is,”” blikt Erik Werksma vooruit op het terras van de Rietschans aan het Paterswoldse Meer, “zit ik hier over vijf jaar met een heerlijk glas witte wijn en een portie bitterballen weer met jou en is Velocitas een stabiele, al weer redelijk hoog spelende zaterdagclub geworden. We hebben het fundament gelegd voor een stabiele club, die klaar is voor de komende 120 jaar.”
Het refrein van het clublied hoeft in elk geval niet te worden aangepast. Dat blijft ook in het Velocitas-nieuwe-stijl onverminderd van kracht:
Velocitas, Velocitas
Jouw oude roem zal nooit vergaan
Velocitas, Velocitas
Jouw kampioenschap breekt weer aan!